ԵՐԵՎԱՆ, ՄԱՅԻՍԻ 9, 24News
«Գարդման-Շիրվան-Նախիջևան» համահայկական միության նախագահ Վիլեն Գաբրիելյանը շեշտում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի, ինչպես նաև պատմական Գարդմանի, Շիրվանի և Նախիջևանի հայության վերադարձի իրավունքն անքննելի է։ Վիլեն Գաբրիելյանն այդ մասին ասել է «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում, որը ներկայացնում ենք ստորև․
-Պարոն Գաբրիելյան, մայիսը հայոց պետականության և հայ ժողովրդի կյանքում առանձնահատուկ դեր ունի` պայմանավորված մի շարք բեկումնային իրադարձություններով, որոնցից մեկը Շուշիի ազատագրումն է։ Ինչպիսի՞ն է օրվա խորհրդի Ձեր ընկալումը։
-Մայիսը իրավացիորեն բեկումնային է վերջին հարյուրամյակի հայոց պատմության մեջ՝ առաջին հերթին պետականաշինության, պայքարի և արդարության վերականգնման առումով։ Ես նկատի ունեմ ինչպես 1918թ. Մայիսյան հերոսամարտերը, որոնք ընկան Հայաստանի առաջին հանրապետության ակունքներում, այնպես էլ նացիզմի դեմ հաղթանակը, որում հայ ժողովուրդը իր ծանրակշիռ ներդրումն է ունեցել, և, իհարկե, Շուշիի ազատագրումը, որը տվյալ պահին արդեն երիցս ենթարկվել էր հայաթափման ադրբեջանական իշխանությունների կողմից։ Օրվա խորհուրդն ինքնին եռաչափ է` պետականաշինություն, պայքար և արդարություն, որոնք փոխկապակցված են, պայմանավորում են միմյանց և դրանցից որևէ մեկի բացակայությունը թուլացնում է ցանկալի արդյունքի հնարավորությունը։
-Դուշ նշեցիք, որ Շուշին ազատագրման պահին հայաթափված էր։ Այսինքն, փաստացի ընթացքի մեջ էր հայության նկատմամբ ևս մեկ էթնիկ զտում։
-Շուշիի հայ բնակչությանը դեռևս նախորդ դարից վիճակված էր շատ այլ հայկական երկրամասերի ու բնակավայրերի նման կրել ադրբեջանական ջարդարարության ողջ ծանրությունը։ Անհրաժեշտ է վերհիշել, որ 1920 թվականի Մուսավաթական Ադրբեջանի ցեղասպանական քաղաքականության ճարտարապետներից մեկը` Խոսրով բեկ Սուլթանովը, իսլամական Նովրուզ տոնի պատրվակով հսկայական կանոնավոր բանակ և ավազակային անկանոն խմբեր շարժեց փաստացի անպաշտպան Շուշիի հայ բնակչության դեմ` կրակի մատնելով հայերի տները և անդադար հրետակոծության ենթարկելով անգամ փախուստի ճանապարհը դեպի Քարինտակ։ Շուշիի ավելի քան 23 հազար հայ բնակչությունը կամ դարձավ կրակի ու սպանդի զոհ, կամ ստիպված եղավ մազապուրծ փախուստի դիմել։ 1921 թվականի դրությամբ Շուշիում հաշվառվել է ընդամենը 289 հայ, որոնց կացությունը ևս խիստ վիճահարույց է։ Սա Շուշիի հավաքական հայության առաջին խոշորամասշտաբ էթնիկ զտումն էր` 1905֊1906 թթ. կոտորածներից հետո։ 1988֊1989 թթ. Շուշին ևս մեկ անգամ ենթարկվեց հայաթափման, որը 1988֊1992 թթ. հայության նկատմամբ ադրբեջանական համակարգային ագրեսիայի դրվագներից մեկն էր։ Հետևաբար, 1992 թ. Շուշիի ազատագրումը ինչպես անցյալի, այնպես էլ ներկայի պատմական հանցանքների ու անարդարության, հայ ժողովրդի կենսական էթնո֊մշակութային և հոգևոր֊ազգային գոյության բնականոն ապահովման իրողություն էր։ Եկեք չմոռանանք, որ, Շուշիի բարձր դիրքն օգտագործելով, ադրբեջանական զորքերը՝ որպես ամենաիսկական ահաբեկչական ստորաբաժանումներ, հրետակոծում էին Ստեփանակերտը և բազմաթիվ բնակավայրեր: Որևէ մեկը հարցրե՞լ է Ադրբեջանի օրվա իշխանություններին, թե ո՞րն էր խաղաղ բնակավայրերի հրետակոծության պատճառը, եթե ոչ հայության ֆիզիկական բնաջնջումն ու հարկադիր տեղահանումը և առհասարակ կյանքի հետ անհամատեղելի պայմանների ստեղծումը։ Հետևաբար, Շուշիի ազատագրումը նշանակում էր, որ շրջակայքի հայությունը կապրի առանց գոյութենական սպառնալիքի, ինչն անհնար է ադրբեջանական սվինների ներքո։
Մանրամասն՝ սկզբնաղբյուր կայքում։
--00—ՅՄ